Ośrodek Terapii Fagowej

Terapia fagowa (fagoterapia) jest metodą leczenia zakażeń bakteryjnych wykorzystującą unikalne właściwości bakteriofagów – wirusów bakteryjnych atakujących wyłącznie komórki bakteryjne.

Bakteriofagi (zwane też fagami) mogą skutecznie niszczyć rożne bakterie w tym te, które nabyły odporność na antybiotyki. Metoda leczenia zakażeń bakteryjnych przy użyciu fagów znana jest na świecie od początku XX wieku. Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu prowadzi badania nad właściwościami biologicznymi i zastosowaniem bakteriofagów w terapii od kilkudziesięciu lat. Dysponuje metodami izolacji fagów oraz przygotowywania preparatów fagowych do terapii. Od lat 70. XX wieku są one stosowane przez różne polskie szpitale w koordynowanej przez Instytut terapii fagowej różnych zakażeń bakteryjnych o charakterze ostrym i przewlekłym (informacja dla innych ośrodków, które są zainteresowane prowadzeniem terapii fagowej dostępna jest w zakładce Informacje dla lekarzy).

Z uwagi na narastanie problemu antybiotykooporności bakterii Instytut utworzył w 2005 roku Ośrodek Terapii Fagowej, którego zadaniem jest kwalifikacja pacjentów do eksperymentalnej terapii fagowej i jej prowadzenie zgodnie z protokołem zatwierdzonym przez komisję bioetyczną oraz monitorowanie stanu pacjentów po zakończeniu terapii.

Ponieważ dotychczas nie są dostępne wyniki standardowych badań klinicznych preparatów fagowych ta forma terapii dostępna jest obecnie wyłącznie w ramach terapii eksperymentalnej, której idea wynika z Deklaracji Helsińskiej, a szczegółowe zasady regulowane są m.in. przez ustawę o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z dnia 05.12.1996 r. Deklaracja Helsińska Światowego Stowarzyszenia Lekarzy z 1964 (ze zmianami, tekst obowiązujący 2013, wersja polska, tłumaczenie: M. Czarkowski, R. Krajewski, K. Radziwiłł – Ośrodek Bioetyki Naczelnej Rady Lekarskiej, Warszawa):

“37. Podczas  leczenia  pacjenta  tam,  gdzie  sprawdzone  interwencje  nie  istnieją  lub  też okazały  się  nieskuteczne,  lekarz,  po  zasięgnięciu  porady  eksperta  i  uzyskaniu świadomej zgody pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, może zastosować interwencję o nieudowodnionej skuteczności, jeśli w ocenie lekarza daje ona nadzieję na  ratowanie  życia,  przywrócenie  zdrowia  lub  przyniesienie  ulgi  w  cierpieniu. Następnie  interwencja  taka  powinna  stać  się  przedmiotem  badań  naukowych mających  na  celu  ocenę  jej  bezpieczeństwa  i  skuteczności.  We  wszystkich przypadkach  nowe  informacje  powinny  być  rejestrowane  i  tam,  gdzie  jest  to stosowne, powinny zostać udostępnione publicznie.”

Terapia fagowa prowadzona jest odpłatnie w warunkach ambulatoryjnych w ramach projektu: „Eksperymentalna terapia fagowa infekcji bakteryjnych opornych na antybiotykoterapię, w tym zakażeń MRSA”, który uzyskał pozytywną opinię Komisji Bioetycznej (opinia nr KB-349/2005). Kierownikiem projektu jest prof. dr hab. med. Andrzej Górski.

Szczegółowe informacje o eksperymentalnej terapii fagowej przedstawiono w zakładkach Zasady terapii fagowej i Najczęstsze pytania. Informacja dla lekarzy, którzy chcieliby skierować swoich chorych na konsultację w naszym Ośrodku lub zyskać zgodę na prowadzenie indywidualnej terapii fagowej u swoich pacjentów stosując preparaty fagowe przygotowane przez Samodzielne Laboratorium Bakteriofagowe Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN we Wrocławiu została przedstawiona w zakładce Informacje dla lekarzy.

Jedną z naszych misji jest prowadzenie kształcenia podyplomowego lekarzy w zakresie biologii i terapeutycznego zastosowania bakteriofagów. Zapraszamy do zapoznania się z ofertą najbliższych konferencji, które organizujemy  w tym zakresie – szczegółowe informacje w zakładce Kształcenie podyplomowe.

28 maja 2009 roku zespół Ośrodka w składzie prof. Andrzej Górski, dr Ryszard Międzybrodzki, dr Wojciech Fortuna, dr Sławomir Letkiewicz, dr Krzysztof Szufnarowski, dr Zdzisław Pawełczyk, dr Beata Weber-Dąbrowska i Alina Kopyt otrzymał honorową nagrodę dla zwycięskiego zespołu w I edycji konkursu Pulsu Medycyny „Złoty Skalpel 2008”  dla wybitnego innowatora w polskiej ochronie zdrowia za udział w projekcie „Terapia fagowa infekcji bakteriami antybiotykoopornymi”. Od 2016 roku do leczenia kwalifikujemy nie tylko dorosłych ale również dzieci od 6 roku życia.

Ośrodek Terapii Fagowej

Centrum Medyczne Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN
Ul. Weigla 12, 53-114 Wrocław
Tel.: 71 370 99 01 (bezpośrednio) lub 71 337 11 72 (centrala Instytutu)
Faks: 71 337 13 82
E-mail: otf@hirszfeld.pl

Lokalizacja na mapie

Filia Ośrodka Terapii Fagowej w Krakowie

Centrum Medyczne Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN
Ul. Konecznego 2/4U, 31-216 Kraków
Tel.: 12 420 60 70
Faks: 12 420 60 71
E-mail: otf.krakow@hirszfeld.pl

Filia znajduje się w siedzibie Kliniki Chirurgii Plastycznej i Laseroterapii „CAMI” w Krakowie

Lokalizacja na mapie

Filia Ośrodka Terapii Fagowej w Częstochowie

Centrum Medyczne Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN
Ul. Wały Dwernickiego 43/45, 42-202 Częstochowa
Tel./faks: 34 534 50 00
E-mail: otf.klara@hirszfeld.pl

Filia znajduje się w siedzibie Centrum Medycznego Klara w Częstochowie

Lokalizacja na mapie

Dane konta bankowego do opłat wnoszonych przelewem:

Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN
ul. Weigla 12, 53-114 Wrocław

NIP: 896-000-56-96
bank: Bank Gospodarstwa Krajowego Oddział we Wrocławiu
konto nr: 84 1130 1033 0018 8181 8920 0001

Kontakt

Kierownik
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Andrzej Górski, specjalista chorób wewnętrznych – immunologia kliniczna (https://orcid.org/0000-0002-0863-6041)
tel. 071 337 11 72, e-mail: andrzej.gorski@hirszfeld.pl

Prof. Andrzej Górski pracuje w IITD PAN od 1999 roku, kiedy po pierwszej kadencji rektora Akademii Medycznej w Warszawie, zdecydował się na ubieganie o stanowisko dyrektora Instytutu. Prof. A. Górski jako kierownik Zakładu Terapii Fagowej oraz Laboratorium Bakteriofagowego kieruje zespołem prowadzącym unikalne badania nad bakteriofagami, których wyniki są publikowane w wysokiej rangi piśmiennictwie, otwierając nowe możliwości zastosowania leczenia fagami w medycynie.

Z inicjatywy prof. A. Górskiego w 2005 r. powstał unikatowy na skalę światową Ośrodek Terapii Fagowej prowadzący eksperymentalną terapię fagową w leczeniu antybiotykoopornych zakażeń bakteryjnych. Prof. A. Górski jest także redaktorem naczelnym czasopisma Instytutu AITE, które stało się, wiodącym w Polsce periodykiem naukowym osiągając za rok 2020 IF 4,291. Prof. A. Górski odnotował też znaczące dokonania w działalności na rzecz rozwijania wysokich standardów etyki w nauce, co zostało potwierdzone wyborem na stanowisko przewodniczącego Komisji ds. Etyki w Nauce od 2019 r.

Zespół
  • dr hab. Ryszard Międzybrodzki – lekarz chorób wewnętrznych (https://orcid.org/0000-0001-7379-7290)
  • prof. nadzw. dr hab. n. med., dr n. hum. Sławomir Letkiewicz – chirurg, specjalista urolog
  • dr n. med. Wojciech Fortuna – lekarz pediatra, w trakcie specjalizacji z neurologii (https://orcid.org/0000-0002-5019-1680)
  • lek. Paweł Rogóż – specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu

Profil badań i aktualnie realizowane zadania badawcze
  • Pozyskiwanie nowych fagów celem poszerzenia banku fagowego i ich charakterystyka;
  • Badania nad znaczeniem przeciwciał anty-fagowych w terapii fagowej;
  • Prace nad wnioskami o badania kliniczne nad terapeutyczną skutecznością fagów.

Najważniejsze osiągnięcia naukowe
  • Wykazanie, że produkcja przeciwciał p-fagowych u chorych otrzymujących terapię fagową zależy od rodzaju faga, drogi i czasu podawania oraz stanu pacjenta i nie koreluje się ściśle z wynikami terapii
  • Wykazanie, że fagi mogą wywierać działanie immunomodulacyjne (co rozszerza ich potencjalne zastosowanie w medycynie). Sformułowanie hipotezy o możliwości zastosowania terapii fagowej w leczeniu COVID-19 (Górski A. et al. Phages in the fight against COVID-19? Future Microbiology 2020 vol. 15: 1095-1100; https://doi.org/10.2217/fmb-2020-0082; Górski A. et al. Sepsis, phages and COVID-19, Pathogens 2020, 9(10), 844; https://doi.org/10.3390/pathogens9100844).

Metody badawcze

  • Metoda Adamsa do określania aktywności litycznej fagów
  • Metoda Gratia do określania RTD ( Routine Test Dilution) fagów
  • Metoda ELISA ( immunoenzymatyczna) do określania poziomu przeciwciał antyfagowych w surowicy pacjentów
  • Metoda płytkowa neutralizacji do określania poziomu neutralizacji fagów przez przeciwciała antyfagowe w surowicy pacjentów
  • Metoda oczyszczania bakteriofagów – chromatografia wykluczania, chromatografia powinowactwa
  • Testy in vitro na modelu hodowli komórkowych
  • Analiza statystyczna danych klinicznych (pochodzących od pacjentów leczonych bakteriofagami)

Kluczowa aparatura badawcza

  • Analizator mikrobiologiczny VITEK 2 – compact BioMerieux
  • Inkubator CO2, Galaxy 48 New Brunswick
  • Aparat do hodowli bakterii beztlenowych Whitley H 35 HEPA
  • Licznik komórek i bakteriofagów ProtoCOL SYNBIOSIS
  • Spektrometr Eppendorf
  • Komora laminarna S@peflow 1.2. BIOAIR
  • Komora laminarna CLAS II NUAIRE
  • Czytnik ELISA
  • Płuczka ELISA do mikropłytek
  • Mikroskop świetlny z kamerą cyfrową, Leica
  • Wirówka szybkoobrotowa Sigma 3- 30 KS

Najważniejsze projekty badawcze (ostatnie 10 lat)
  • „Immunomodulacyjny wpływ bakteriofagów na funkcje komórek układu odpornościowego”, Narodowe Centrum Nauki, OPUS 16, 2018/31/B/NZ6/03999, realizacja: 09.2019-11.09.2022, Kierownik: Dr hab. Ryszard Międzybrodzki. Budżet projektu: 1 499 000 zł.
  • „Baza Informacji Naukowych Wspierających Innowacyjne Terapie ( BINWIT)”, zad.nr 1. Przygotowanie i digitalizacja unikalnych zasobów naukowych IITD PAN (Cyfrowe udostępnienie informacji o kolekcji bakteriofagowej Instytutu). Program Operacyjny Polska Cyfrowa. 02.03.01-IP.01-00-006/17, realizacja: 01.08.2018-31.07.2021, Kierownik projektu: Dr Krzysztof Jakub Pawlik, Kierownik Zespołu ds. Bakteriofagów – prof. Andrzej Górski. Budżet projektu: 18 867 895 zł.
  • „Działanie przeciwwirusowe bakteriofagów”, Narodowe Centrum Nauki, OPUS 6, 2013/11/B/NZ1/02107, realizacja: 20.08.2014-19.08.2018, Kierownik: prof. Andrzej Górski. Budżet projektu: 929 600 zł.
  • „Optymalizacja charakterystyki i przygotowania preparatów fagowych do celów terapeutycznych”, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego01.03.01-02-003/08, realizacja: 01.09.2007-31.08.2014, Kierownik: prof. Andrzej Górski. Budżet projektu: 13 660 000 zł.
  • „Innowacyjny bakteriofagowy preparat ochronny do stosowania w zespole stopy cukrzycowej”, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 01.03.01-02-048/12, realizacja: 01.04.2013-31.12.2015, Kierownik: Dr Beata Weber-Dąbrowska. Budżet projektu: 9 137 820 zł.

Wybrane publikacje

  • Górski A., Międzybrodzki R., Żaczek M., Borysowski J.: Phages in the fight against COVID-19? Future Microbiol. 2020, 15, 12 (https://doi.org/10.2217/fmb-2020-0082),
  • Górski A., Międzybrodzki R., Węgrzyn G., Jończyk-Matysiak E., Borysowski J., Weber-Dąbrowska B.: Phage therapy: Current status and perspectives. Med Res Rev. 2020, 40(1): 459-463 (https://doi.org/10.1002/med.21593).
  • Górski A., Międzybrodzki R., Jończyk-Matysiak E., Żaczek M., Borysowski J.: Phage-specific diverse effects of bacterial viruses on the immune system. Future Microbiol. 2019, 14(14): 1171-1174 (https://doi.org/10.2217/fmb-2019-0222).
  • Górski A., Bollyky P.L., Przybylski M., Borysowski J., Międzybrodzki R., Jończyk-Matysiak E., Weber-Dąbrowska B.: Perspectives of Phage Therapy in Non-bacterial Infections. Front Microbiol. 2019, 9: 3306 (https://doi.org/10.3389/fmicb.2018.03306).
  • Górski A., Jończyk-Matysiak E., Łusiak-Szelachowska M., Międzybrodzki R., Weber-Dąbrowska B., Borysowski J.: Bacteriophages targeting intestinal epithelial cells: a potential novel form of immunotherapy. Cell Mol Life Sci. 2018, 75(4): 589-595 (https://doi.org/10.1007/s00018-017-2715-6).
  • Borysowski J., Ehni H.J., Górski A.: Ethics review in compassionate use. BMC Med. 2017, 15(1): 136 (https://doi.org/10.1186/s12916-017-0910-9).
  • Majewska J., Kaźmierczak Z., Lahutta K., Lecion D., Szymczak A., Miernikiewicz P., Drapała J., Harhala M., Marek-Bukowiec K., Jędruchniewicz N., Owczarek B., Górski A., Dąbrowska K.: Induction of Phage-Specific Antibodies by Two Therapeutic Staphylococcal Bacteriophages Administered per os. Front Immunol. 2019, 10: 2607 (https://doi.org/10.3389/fimmu.2019.02607).
  • Górski A., Międzybrodzki R., Borysowski J. (Eds.): Phage Therapy: A Practical Approach, Springer International Publishing (2019). ISBN: 978-3-030-26736-0 (https://doi.org/10.1007/978-3-030-26736-0).
  • Borysowski J., Międzybrodzki R., Górski A. (Eds.): Phage Therapy: Current Research and Applications. Caister Academic Press (2014). ISBN: 978-1-908230-40-9.